Dongeng Bali : I Ubuh

    Dongeng atau Satua sering dijadikan masukan (intake) bagi para tetua dalam menyuntikkan pemahaman pada lingkungannya, dalam rangka pembelajaran budi pekerti. Norma sosial, tata laku, tata polah pikir, tata sikap, dan tata krama pergaulan bermasyarakat merupakan tema atau topik-topik yang menjadi tendensi digubahnya dongeng-dongeng dalam kehidupan susastra lama.

    Dongeng Bahasa Bali : I Ubuh
    Membaca Dongeng
    pixabay.com

    Dongeng sering juga disematkan pada kisah-kisah yang berbau legenda, misalnya Roro Jonggrang, yang sangat populer dengan kisah pendirian 1000 candi dengan tokoh utama Bandung Bondowoso. Apapun itu, dongeng dalam kehidupan kekinian apakah masih dapat dijadikan media ajar? Kemajuan Ilmu Pengetahuan, Teknologi dan Informasi, berdampak pada susastra-susastra lama tersisihkan, di tengah gelombang perubahan peradaban modern, dewasa ini.

    Maka, usaha-usaha pelestarian pada susastra lama boleh jadi harus digalakkan untuk melestarikan khasanah budaya yang terkandung dalam susastra-susastra tersebut.

    Maka, dongeng sebagai salah satu susastra lama, mendapat perhatian dari berbagai pihak dalam rangka pelestariannya. Sejalan dengan ini, berikut ini dibagikan dongeng dalam bahasa Bali yang berjudul I Ubuh.


    I Ubuh

    Ada anak, enu cerik suba kalahina mati baan reramane. Meme lan bapanne suba mati duk genjong linuh ageng limang tiban lintang. Ento makrana anak cerik ento adanina I Ubuh.

    Mapan meme lan bapane suba mati, I Ubuh ajaka teken pekakne. Geginan pekakne sesai makena bubu ka tukade. I Pekak ngelah soroh maendahan bubu. Ada bubu anggoen ngejuk lindung. Ada masih bubu anggone ngejuk ebe, udang, tur yuyu. Ento makada I Ubuh demen pesan nutug anak makena bubu. Wireh pepesan udang isin bubun pekakne.

    Gelisin satua enggal
    ...........................................

    Kacaritayang, I Ubuh suba matuuh nem tiban. Ia ajahina ngulat bubu teken pekakne. Len ken ento, ia ajahina masastra. Lingsir sanja mara ia makena bubu di tukade. Sai-sai keto geginanne I Ubuh. Sayan makelo, sayan resep ia masastra. Baan antengne ia ngulat bubu, makelo-kelo liu masih ia ngelah bubu udang.

    Sedek dina anu ia luas ka tukade padidiana. Buin Mani semengan mara bubunne angkida. Liang pesan kenehne I Ubuh, sawireh Bek misi udang gede-gede pagrepe bubune. Ia maan udang liu. Udangne abana mulih baanga pekakne.

    Udange ento adepe teken Pekakne. Sasubanne matanding-tanding lantas abana ka peken. Pipisne kacelengin. Ento makrana I Ubuh sayan demen makena bubu. I Ubuh masih tusing pati demen mablanja, pipisne mapunduh. Anake jemet lan tet, tuyuhne nekaang pikolih. Sayan jemet magarapan utawi megae, disamping anteng melajah sinah jagi dados anak melah. Pekekne keto masih, demen pesan nolih cucunne dueg tur seleg.

    Kacaritayang ne mangkin, Kala punika sampun semengan. I Ubuh suba teka uli makena bubu, sada masebeng jengis. Ngeling. Sedih warnan sebengne. Ditu Pekakne makesiab ningalin, Laut metakon, Ning... Buh...., to kenken buka tumbene cening masebeng jengis? Biasane setata bingar yan teka uli ngangkid bubu. I Ubuh adeng mesaut, Kak, pocol tiang tan polih udang mangkin. Minab ada anak mamaling. Nyanan lakar tongosin tiang bubune di tukade.

    Keto Pesautne I Ubuh. Ia jengah pesan kenehne, sawireh isin bubunne ilang.

    Bubunne makejang genahanga di tongos ane melah. I Ubuh ngintip uli batan punyan timbule di sisin tukade. Ada sawetara limolas depa, sambilnga nganggar gagawan mangan.

    Kacrita, mara liwat tengah lemeng. Tan pa sangkan, ada tonya pesu uli tibune. Gobanne aeng, awakne mabulu, kumisne jempe, kalesne brenges, jenggotne lambih. Bubun I Ubuhe ungsina, lantas ketoganga. Udangne amaha matah-matah.

    O, ne ane ngamah isin bubun kaine, keto I Ubuh ngomong padidiana. Ia tusing buin makeneh, jag magaang ia maakin tonyane ento. Tonyane sedeng iteha ngamah isin bubune, jag liduna jenggotne tekekanga. I Ubuh ngwalek nganggar madik. Nah jani tawang kai iba ane ngamah isin bubun kaine. Jani asen dosan ibane, ngamah ulih aluh. Keto I Ubuh mamunyi ngejer baan pedihne.

    Ditu, I Tonya takut tan kadi-kadi ngenot madik malelam. Ngetor ia baan jejehne, sambilanga ngidih olas. U-buh, ka-i ngi-dih olas teken iba. Do kai matianga. Kai tusing ja lakar engsap teken piolas ibane. Kai madan I Gede Urub. Umah kaine dini di tibune. Yen iba lega, ne baanga pipis bolong aketeng, anggon panyilur angkihan awake. Pipise ene ciri cai maan nulungin awake. Mani puan yen cai nepukin keweh, kaukin adan wakene ping telu, ketebang batise ka pertiwi ping telu. Ditu kai ngwales olas ibane.

    Mara I Ubuh ningeh muyin tonyane keto, ilang pedihne. Ubuh kema cai mulih, kai masih lakar mulih!.

    I Ubuh ngolasin i Tonya. Ia ngemel pipis bolong laut majalan mulih. Mara kone ia majalan telung tindakan, toliha I Gede Urub, saget sube ilang di benengan tibuane.

    Gelising satua........

    I Ubuh teked jumahne. Laut nuturang undukne keto teken pekakne. Ubuh melahang ngaba pipis tonyane ento. Ento madan jimat, anggona mingetin ukudan caine. Ento anggon sasikep. Nyen je ngelah jimat buka keto, lakar nepukin sadia. Lega pesan I Ubuh ningeh munyin pekakne.

    Sasukat ia ngaba pis bolong jimate ento tusing taen kelangan isin bubu. Sai-sai ia maan udang gede-gede. Bubunne setata bek misi udang.

    Gelising satua.....

    Kacerita jani ada Sang Prabu. Sadina-dina nyakitin panjak. Di kenkene ida ngae balih-balihan ane nakutin. Macan aduanga nglawan jlema. Yen sing macan, singa ane layah mekenta lebina. Makejang panjakne jejeh tuara bani nglawan. Ane sengkala, nglantas mati sarap macan wiadin singa. Anake agung tuah ngadu prakosa, marasa teken kuasa.

    Jani ida sang prabu makarya pacentokan. Ada bangbang linggah di tengahne bek kapacekin tumbak, taji, kadutan ane lanying tur mangan-mangan. Nyen ja nyidaang ngecogin bangbange ento, tur ngalahang anake agung, ento lakar nyeneng ratu ditu. Liu pesan anake mebalih. Cenik kelih, tua bajang, ketog semprong anake mebalih.

    Kacerita suba ngawit pacentokane ento.
    Liu suba anake ulung ka bangbange laut mati nepen tumbak. Anake agung seneng kayunne ngantenang, mapan tuara ada ngalahang. I Ubuh milu masih paek mabalih ditu. Wireh tuara ada ane bani buin makecog, I Ubuh kapaksa, ajaka liu.

    Anake agung ica sawireh I Ubuh ngetor baan takutne. Inget lantas teken pabesen tonyane ane malu laut ia ngomong sambilanga ngetebang batisne ka pertiwi, Gede Urub tulung tiang! Gede Urub tulung! Gede Urub tul…. Cog. Liwat I Ubuh uli bangbange. Anake bengong mabalih. Merasa sing precaya ngatonang, baan kuatne I Ubuh sida ngecogin bangbange linggah. I Ubuh surunga ajaka liu tur sunggina. Tegena maideran kalangan.

    Anake agung mara jengah. NIrdon tuara ada ngrunguang. Kabatek baan loba, lantas sahasa makecog. Nanging lacur, sang prabu ulung nepen tumbak laut seda jalan pejang.

    Sekadi pasubaya, I Ubuh kone lantas nyeneng ratu ditu.

    Duk punika panjake pakeneng. Lega mapan ngelah gusti buka I Ubuh ia ledang, tusing taen nyakitin pajakne. Keto masih i panjak, sagalak saguluk, salunglung sabayantaka. Makedek pakenyung, nutugang tuwuh ring kahuripan.

    Puput


    Kadi asapunika dongeng basa bali puniki kasurat. Dumogi wenten pikenoh sane prasida kacutetang, anggen sepat, timbang wirasa, anggen titi pangancan ritatkala nemu ala ayu ring jagat.

    Semoga ada inti cerita berupa nasehat dan perlambang yang dapat dijadikan contoh, dijadikan pertimbangan. Kesimpulan dapat dijadikan pegangan dalam menempuh sisa hidup di dunia.

    Posted by Teguh De

    2 komentar:

    Masukkan komentar dan atau pertanyaan .......